Katowice Giszowiec
Galeria inwestycji
Osiedle Pod Kasztanami ul. Górniczego Stanu 79,81,83,85
Opis inwestycji
Osiedle „Giszowiec – Kasztany” w Katowicach znajduje w odległości ok. 5 km od centrum miasta. Zlokalizowane jest na terenie historycznej kolonii górniczej, wzniesionej w latach 1908 – 1912 według projektu architektów Jerzego i Emila Zillmannów, opartego na idei „miasta – ogrodu” Ebenezera Howarda. Pierwotna „Kolonia Giszowiec” powstała dla 600 rodzin pracowników kopalni „Giesche”. Utworzyły ją w większości domy parterowe, dwurodzinne o wielkości od 52 do 72 m2. Niewielka ich część to budynki jednorodzinne i wielorodzinne oraz domy z mieszkaniami o powierzchni około 100 m2 dla urzędników, inżynierów, nauczycieli i lekarzy. Do każdego z mieszkań należał ogród, o powierzchni od 1100 do 2800 m2, a także budynek gospodarczy. Różnorodne typy rozwiązań budynków mieszkalnych (było ich aż 42) nawiązywały do miejscowego stylu chałupy górnośląskiej, a swobodne i krajobrazowe ich ukształtowanie w zespoły wzdłuż ulic wewnętrznych upodobniało osiedle do zabudowy wiejskiej. Wraz z budynkami mieszkalnymi wzniesiono wiele budynków o różnorodnych funkcjach zapewniających mieszkańcom wysoki standard życia. W centralnej części osiedla, wśród zachowanego fragmentu lasu zbudowano : budynek nadleśnictwa, gospodę z salą teatralną i kręgielnią, muszlę koncertową i korty tenisowe. W budynku tworzącym jedną z pierzei placu centralnego zlokalizowano sklepy : kolonialny, piekarniczy i chemiczny. Inną pierzeję placu wypełniły szkoły. W osiedlu zbudowano także pocztę, pralnię z maglem i budynek straży pożarnej. Inicjatorem i pomysłodawcą osiedla był Anthon Uthemann, dyrektor Zarządu Towarzystwa Górniczego „Spadkobiercy Jerzego von Giesche”, właściciela kopalni. Osiedle łączyła z kopalnią kolejka wąskotorowa z której mieszkańcy osiedla korzystali bezpłatnie. O programie osiedla A. Uthemann pisze : „…(…) przyjąłem projekt wiejskiej kolonii robotniczej, zarówno aby ludziom było lepiej niż w domach czynszowych, jak też aby stworzyć im prawdziwe ognisko domowe, a ponieważ nie składa się ono tylko z mieszkania, do każdego należy również ogród. Trzeba też mieć na względzie, że mężczyzna, po powrocie z pracy, może odpocząć w słońcu przy zajęciach ogrodowych .(…). Pralnia została zbudowana dla robotników z kolonii, aby zapobiec praniu i suszeniu bielizny przez kobiety w mieszkaniach, które przez to niszczą się i stają się nieprzytulne”. W latach sześćdziesiątych XX wieku rozpoczął się proces dewastacji historycznego zespołu. W pierwszej kolejności w północno – zachodniej części historycznej kolonii zrealizowano kilka wielokondygnacyjnych budynków mieszkalnych, kosztem zespołu starych górniczych domków, głównie bliźniaczych, oraz dawnego budynku komory celnej. W miarę rosnących potrzeb mieszkaniowych pobliskiej kopalni „Staszic” postępowała budowa nowych wielokondygnacyjnych bloków w Giszowcu. Dramat historycznego układu urbanistycznego łączył się z dramatami mieszkańców tego osiedla, co znakomicie ujął reżyser Kazimierz Kutz w swoim filmie „Paciorki jednego różańca”, realizowanym w autentycznej scenerii Giszowca. W tym czasie wyburzono m.in. 5 budynków z okresu międzywojennego znajdujących się południowo – wschodniej części historycznego obszaru, na terenie, gdzie obecnie realizowane jest osiedle „Giszowiec – Kasztany”. Zlikwidowano też biegnące przez ten teren tory dawnej kolejki wąskotorowej, łączącej Giszowiec z kopalnią, zwanej żartobliwie przez górników „Balkan – Ekspresem”. Działania służb konserwatorskich na rzecz ochrony osiedla były w tym okresie słabe. Dopiero w latach 70-tych uznano, że w rejestr zabytków należy wprowadzić także obiekty architektury i zespoły urbanistyczne z początku XX wieku. Pierwszego wpisu do rejestru zabytków zespołu budynków Giszowca dokonano w 1978 roku. Zdecydowana i konsekwentna postawa służb konserwatorskich wobec postępującej dewastacji osiedla zarysowała się dopiero w 1985 roku, kiedy to negatywnie odniosły się one do wniosku inwestora o dalsze wyburzenie kilkunastu zabytkowych domków w celu uzyskania wolnego terenu pod budowę typowej szkoły. Od tego czasu do 1987 roku trwał spór o dalsze losy osiedla między inwestorem i władzami miejskimi i wojewódzkimi z jednej strony a służbami konserwatorskimi miasta i województwa włącznie z generalnym Konserwatorem Zabytków z drugiej. Ostatecznie doszło do uzgodnienia poglądów co do wyjątkowej wartości historycznej i kulturowej tego zespołu i konieczności jego ochrony. W ten sposób ponad dwudziestoletni okres dewastacji historycznego osiedla został zatrzymany, a jego pozostałości (nieco ponad połowa pierwotnego układu) zostały objęte ochroną konserwatorską. W roku 1988 rozstrzygnięto konkurs na koncepcję konserwatorską architektoniczno – urbanistyczną osiedla Giszowiec w Katowicach. Nagrodę uzyskała praca zespołu w składzie arch. arch. Stanisław Niemczyk, Marek Kuszewski, współpraca Anna Pieńkowska – Kuszewska. Wyróżnienie uzyskała praca zespołu w składzie arch. arch. Jan Pallado, Aleksander Skupin, Anna Szpak, współpraca : mgr inż. Tadeusz Tomaszewski, konsultanci : arch. Andrzej Mastej, inż. Henryk Stasiński. Praca nagrodzona stała się podstawą dalszych prac planistycznych dotyczących Giszowca, a jej autorzy zaprojektowali następnie dużą szkołę podstawową (dziś także gimnazjum) w Giszowcu, przy ulicach Przyjaznej i Agaty, będącą pierwszym po okresie dewastacji osiedla, dużym przedsięwzięciem inwestycyjnym, zrealizowanym zgodnie z zasadami ochrony konserwatorskiej historycznego układu urbanistycznego. Kolejnym tego rodzaju przedsięwzięciem jest osiedle Giszowiec – Kasztany, liczące 200 mieszkań, realizowane od 2003 roku według projektu laureatów ogólnopolskiego konkursu na koncepcję tego osiedla, architektów Jana Pallado i Aleksandra Skupina z Biura Projektów Architektonicznych Sp. z o.o. Osiedle mieszkaniowe „Giszowiec – Kasztany” w Katowicach składa się z 9 budynków mieszkalnych 2 i 3 klatkowych. z przesunięciem pięter w pionie (minimalizacja powierzchni klatek schodowych). Budynki posiadają 2 lub 3 kondygnacje (w tym użytkowe poddasze). Z każdej klatki schodowej dostępne są 3 lub 4 mieszkania na kondygnacji. Wszystkie budynki są częściowo podpiwniczone, w piwnicach zlokalizowano indywidualne boksy garażowe i pomieszczenia węzłów cieplnych. Łączna chłonność osiedla to 200 mieszkań o powierzchni 10 174,08 m2. W ramach inwestycji zrealizowano także 2 lokale usługowe o powierzchni 102,56 m2. Budynki nawiązują skalą, kolorystyką, oraz pokryciem dachu i elewacji do zabudowy historycznej, zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi. Budynki są przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, wejścia z poziomu terenu, brak barier architektonicznych. Na parterze każdego budynku po 1 mieszkaniu, łącznie 9 mieszkań, przystosowano dla potrzeb osób z dysfunkcją ruchową (zwiększony metraż kuchni i łazienki, poszerzone drzwi). W zagospodarowaniu terenu przewidziano chodniki , dojazdy, plac zabaw dla dzieci, boisko, 4 obudowane i zadaszone placyki gospodarcze z miejscami składowania odpadów. Środkiem zabudowy przebiega strefa ruchu wyłącznie pieszego i rowerowego, w powiązaniu z zielenią osiedlową, w postaci pasa o długości blisko 200 m, w kierunku północ – południe, z możliwością dojścia do historycznego dzielnicowego parku centralnego (poprzez ul. Działkową): Placu Pod Lipami.
Budynki osiedla zostały wyposażone w następujące instalacje:
- wody zimnej w pełni opomiarowane wszystkie punkty poboru wody (wodomierze),
- kanalizacji,
- grzewczą (centralne ogrzewanie i podgrzewanie wody użytkowej) – zdalaczynne za pośrednictwem indywidualnych wymienników ciepła tzw. logoterm, w pełni opomiarowane wszystkie punkty poboru ciepła dla potrzeb ogrzewania i przygotowania ciepłej wody (liczniki ciepła),
- wentylacji grawitacyjnej + nawietrzniki higrosterowane
- teletechniczne (domofon, telewizja kablowa, sieć internetowa, system zdalnego odczytu mediów).
- Pracownia Projektowa: Biuro Projektów Architektonicznych Sp. z o.o., ul. Noskowskiego 6 , 40-697 Katowice
- Wykonawca: Budimex Dromex S.A. Oddział Południowy w Krakowie, ul. Ujastek 7, 30-969 Kraków
- Nadzór inwestorski: PPUH Inwestrpojekt Sp. z o.o., ul. Brzozowa 13, 40-170 Katowice
Inwestycja otrzymała nagrodę Dyplom uznania w konkursie „Budowa roku 2004” w kategorii budynki mieszkalne.